Pojęcie upcyklingu nie jest ściśle zdefiniowane pod względem czasowym, ale ogólne koncepcje związane z przetwarzaniem odpadów lub produktów ubocznych w celu stworzenia wartościowych i funkcjonalnych przedmiotów istnieją od dawna. Jednak termin ten zyskał na popularności w ostatnich kilku dekadach w kontekście szerszej świadomości ekologicznej i zrównoważonego rozwoju.
Upcykling stanowi alternatywę dla recyklingu. Podczas gdy recykling polega na przetwarzaniu i przekształcaniu odpadów w nowe produkty lub surowce do ponownego wykorzystania, upcykling przekształca przedmioty lub produkty uważane za odpadki lub rzeczy nieużyteczne w produkty lub przedmioty o wyższej wartości i funkcjonalności. Istnieje również zjawisko „downcyklingu” – w tym przypadku przedmiot również otrzymuje nowe życie, jednak jego wartość jest znacząco obniżona. Przykładem downcyklingu jest np. przetworzenie starych książek lub gazet w papier toaletowy, czy też zrobienie z mocno zużytego t-shirta szmatek do wycierania kurzu.
Upcykling to niewątpliwie korzyści dla domu – niektóre rzeczy, którym nadana zostanie odpowiednia nowa funkcja, można wynieść na zewnątrz i zyskać tym samym przestrzeń wewnątrz domu, inne mogą stać się oryginalną i absolutnie niepowtarzalną dekoracją.
Ponadto upcykling może stać się doskonałym sposobem na stworzenie kreatywnej zabawy dla młodszych domowników – z ważnym w dzisiejszych czasach przekazem ekologicznym.
W procesie upcyklingu ogranicza nas tylko wyobraźnia lub – w przypadku upcyklingu w przemyśle – technologia.
Oto kilka klasycznych przykładów upcyklingu:
• przetwarzanie starej odzieży na nowe ubrania lub akcesoria (np. torby, saszety, nerki, fartuchy kuchenne);
• odnawianie starych mebli, tworzenie mebli z recyklingowanych drewnianych palet;
• tworzenie ze szklanych butelek nietuzinkowych lamp czy wazonów;
• przekształcanie starych puszek w praktyczne pojemniki na przybory do pisania lub oryginalne doniczki na rośliny;
• tworzenie unikalnej biżuterii ze starych zegarków, monet czy sztućców;
• przerabianie starych książek w oryginalne, ręcznie robione notesy lub eleganckie ramki na zdjęcia.
W ciągu ostatnich kilku lat, ze względu na rosnącą świadomość społeczną i wzrastające zaniepokojenie zmianami klimatycznymi, upcykling stał się bardziej widoczny i istotny w różnych sektorach gospodarki, w tym także w przemyśle spożywczym. Firmy zaczęły aktywnie szukać innowacyjnych sposobów na zminimalizowanie odpadów i wprowadzenie produktów, które są bardziej zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Zaczęto aktywnie eksperymentować z pomysłami i technologią na wykorzystanie produktów ubocznych lub resztek żywności w celu ograniczenia marnotrawstwa i tworzenia bardziej zrównoważonych łańcuchów dostaw. Dzięki temu wskutek upcyklingu produktów spożywczych powstają nowe, wartościowe produkty lub składniki produktów, które wcześniej były odrzucane.
Poniżej kilka przykładów:
• resztki owoców, które zazwyczaj byłyby odrzucane podczas produkcji soków, dżemów czy konserw, mogą zostać wykorzystane do stworzenia nowych produktów, takich jak zdrowe przekąski, galaretki czy musy;
• resztki roślinne, takie jak łuski, pestki czy skórki mogą zostać przekształcone w mąkę;
• owoce i warzywa o niewłaściwym kształcie, rozmiarze czy wyglądzie estetycznym (tzw. "do odrzucenia”) mogą być przekształcone w gotowe dania, przekąski czy napoje;
• serwatka – to prosty przykład na wykorzystanie produktu ubocznego z produkcji sera do tworzenia białek serwatkowych, napojów mlecznych lub też jako składnik kosmetyków;
• składniki odzyskane z odpadów spożywczych, takie jak naturalne barwniki, oleje czy białka, mogą być wykorzystane jako dodatki do różnych produktów spożywczych.
Upcykling w kontekście sztuki to proces przekształcania odpadów lub przedmiotów z pozoru bezużytecznych w dzieła artystyczne o wyższej wartości estetycznej. Twórcy, zwani upcyclers, używają różnych materiałów i przedmiotów, które zostały odrzucone lub zutylizowane, aby stworzyć unikatowe dzieła sztuki. Artystyczne podejście do upcyklingu może obejmować różne formy sztuki, takie jak rzeźby, obrazy, instalacje czy ubrania. Twórcy często poszukują nietypowych materiałów i starają się przekształcić je w coś nowego, wartościowego, nierzadko zaskakującego. To prawdziwy sprawdzian kreatywności!
Doskonałym przykładem upcyklingu w sztuce jest „Głowa byka” (Bull’s Head, 1942) Pabla Picassa, czyli rzeźba stworzona z dwóch części roweru – siodełka i kierownicy.
Również czołowe domy mody czy marki autorskie tworzą nowe ubrania i nowe, wysokiej klasy kreacje z resztek tekstyliów z magazynów, jak również z niesprzedanych kolekcji innych znanych marek. Oprócz oryginalnych kolekcji powstaje przy tym kolejne, pozytywne zjawisko: walka z nadprodukcją w branży modowej.
A jeśli moda to także dodatki – poniżej można zobaczyć projekty oprawek okularowych, które powstały z recyklingu poprzemysłowych drutów, a także pomysł niemieckiego giganta branży obuwniczej, czyli ekologiczne buty sportowe.
Koncepcja upcyklingu opiera się na kreatywnym podejściu do transformacji materiałów, aby zmniejszyć ilość generowanych przez ludzkość odpadów. Proces ten zachęca do myślenia o odpadach jako zasobach, ale też skłania (a przynajmniej powinien) do refleksji, czy na pewno niezbędna jest człowiekowi kolejna para dżinsów.
Jedna stawka za prąd
przez cały dzień
czy niższa cena prądu
w wybranych godzinach doby?
Zmień grupę taryfową i zyskaj
szansę na dodatkowe oszczędności.
Wypełnij wniosek online
Korzystaj z energii
słonecznej. Umów się
na bezpłatną wizję
lokalną i sprawdź
o ile możesz obniżyć
swoje rachunki za prąd.
Poznaj ofertę
Masz duże zużycie prądu
w domu lub firmie?
Sprawdź co możesz
zrobić, aby płacić mniej
za energię elektryczną.
Sprawdź porady